Sự kiện thành lập Trường gắn liền với những ngày đầu của nền Giáo dục Cách mạng Việt Nam. Ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 45 của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà thành lập Ban Đại học Văn khoa, đặt nền móng cho nền đại học nước nhà.

Ngày 8/10/1946, Chủ tịch Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký Sắc lệnh số 194/SL thành lập ngành học Sư phạm, chính thức mở ra nhiệm vụ đào tạo giáo viên cho các bậc học trong cả nước.

Đến ngày 19/7/1948, Bộ Quốc gia Giáo dục ra Nghị định 123-NĐ thành lập Ban Sư phạm Đại học Văn khoa và Ban Sư phạm Đại học Khoa học, khẳng định vị thế độc lập của lĩnh vực đào tạo sư phạm trong hệ thống giáo dục đại học.

Ngày 11/10/1951, theo Nghị định 276/NĐ của Bộ Quốc gia Giáo dục, Trường Sư phạm Cao cấp – nay là Trường Đại học Sư phạm Hà Nội – chính thức được thành lập. Đây được xem là cột mốc lịch sử, đánh dấu sự ra đời của ngôi trường mang sứ mệnh đào tạo giáo viên, nhà khoa học, nhà quản lý giáo dục cho đất nước.

Đến cuối năm 1955, thực hiện chủ trương củng cố hệ thống các trường đại học, Bộ Giáo dục chính thức thành lập Trường Đại học Sư phạm Văn khoa và Trường Đại học Sư phạm Khoa học, đáp ứng yêu cầu đào tạo chuyên sâu theo lĩnh vực.

Ngày 14/8/1967, Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 128/CP về việc chia Trường Đại học Sư phạm Hà Nội thành 3 trường đại học sư phạm: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II, và Trường Đại học Sư phạm Ngoại ngữ Hà Nội, góp phần mở rộng mạng lưới các cơ sở đào tạo sư phạm trong cả nước.

Theo Nghị định 97/CP năm 1993, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội I trở thành thành viên của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ hai của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (Khóa VIII) chủ trương xây dựng một số trường đại học trọng điểm, ngày 12/10/1999, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 201/1999/QĐ-TTg tách Trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường chính thức mang tên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội như ngày nay.

Năm 2015, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tiếp nhận cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ, giảng viên của Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nam, chuyển thành phân hiệu của Trường tại tỉnh Hà Nam, nay là tỉnh Ninh Bình.  

Trải qua gần ba phần tư thế kỷ, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã trở thành trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và đổi mới giáo dục hàng đầu cả nước, nơi khởi nguồn của nhiều thế hệ nhà giáo ưu tú, nhà khoa học, cán bộ quản lý tâm huyết, góp phần to lớn vào sự nghiệp giáo dục Việt Nam.

Trải qua chặng đường 74 năm (1951 - 2025) xây dựng, phát triển và cống hiến, tập thể Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã được Đảng và Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu và phần thưởng cao quý.

Sau 10 năm thành lập, năm 1961, Trường là đơn vị đầu tiên trong khối các trường đại học được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.

Chỉ một năm sau, năm 1962, tại Đại hội Anh hùng - Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ II, Trường là một trong những đơn vị thi đua tiên tiến xuất sắc nhất và là trường đại học đầu tiên trong cả nước được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhì

Năm 1973, Trường đã được Nhà nước trao tặng Huân chương Kháng chiến hạng Ba. Năm 1981, nhân dịp kỷ niệm 30 năm thành lập, Trường được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất.

Trong giai đoạn này, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội còn vinh dự được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Anh hùng Lao động vào năm 2004. Đặc biệt, Trường có vinh dự hai lần được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Hồ Chí Minh: lần thứ nhất năm 2001, lần thứ hai năm 2011 cho những đóng góp to lớn vào sự nghiệp giáo dục và đào tạo của đất nước.

Nhà trường vinh dự được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhì vào năm 1986 và hạng nhất vào năm 1996 và 2016 cho những đóng góp trong đào tạo và bồi dưỡng cán bộ giáo dục.

Năm 2021, Trường được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất cho những thành tích xuất sắc trong công tác giáo dục và đào tạo từ năm học 2015 - 2016 đến năm học 2019 - 2020, góp phần vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội còn nhiều lần được Bộ Giáo dục và Đào tạo, các Bộ, Ban, Ngành Trung ương và Uỷ ban Nhân dân các tỉnh, thành phố tặng Bằng khen. Nhiều đơn vị (khoa, bộ môn) và các giáo sư, cán bộ, giảng viên Nhà trường được Nhà nước tặng thưởng danh hiệu Anh hùng Lao động, Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Quốc tế, Huân chương Kháng chiến, Huân chương Lao động, Huy chương “Vì sự nghiệp Giáo dục”.

Công đoàn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã vinh dự ba lần được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động: Huân chương Lao động hạng Ba năm 1997, năm 2021; Huân chương Lao động hạng Nhì năm 2001; Huân chương Lao động hạng Nhất năm 2006.

Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội ba lần được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động: Huân chương Lao động hạng Ba năm 2001, năm 2024; Huân chương Lao động hạng Nhì năm 2007 và Huân chương Lao động hạng Nhất năm 2012 - trở thành Đoàn trường đầu tiên trong hệ thống các trường đại học trên cả nước vinh dự nhận phần thưởng cao quý này.

Từ năm 2022 đến nay, Trường luôn nằm trong danh sách 17 trường đại học hàng đầu tại Việt Nam trong bảng xếp hạng Đại học châu Á. 

Trải qua 74 năm xây dựng và phát triển, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã trở thành biểu tượng của truyền thống “tôn sư trọng đạo”, đóng góp đội ngũ giáo viên, nhà khoa học, cán bộ quản lý có trình độ cao cho nền giáo dục Việt Nam.
Nhà trường tiếp tục khẳng định vị thế là trường sư phạm trọng điểm đầu ngành, góp phần quan trọng vào công cuộc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong thời đại mới.

Tin bài: Phòng Hành chính – Đối ngoại